-
1 телен белү
знать в чём де́ло (букв. язы́к) (в обращении с машинами, механизмами и т. п.); уме́ть обраща́ться (с чем-л. сложным или капризным)дөянең телен кәрванчы белә — (посл.)с верблю́дом уме́ет обраща́ться карава́нщик
-
2 тел
I сущ.1)а) анат. язы́к (человека и животных) || языково́й; -язы́чныйтел очы — ко́нчик языка́
арткы тел авазлары — заднеязы́чные зву́ки
тел дигән арыслан теш дигән текмә артында торсын — (посл.) скрипи́ зуба́ми, но терпи́ - не проговори́сь (букв. лев, называ́емый языко́м, до́лжен находи́ться за частоко́лом, называ́емым зуба́ми)
сыерның сөте җиленендә түгел, телендә — (посл.) молоко́ коро́вы не в вы́мени, а на языке́ (т. е. больше кормов - больше молока)
б) язы́к, язычо́к, вы́ступ в фо́рме языка́ялкын телләре — языки́ пла́мени
шәл теле — вы́ступ волни́стого кра́я ша́ли
2)а) в разн. знач. язы́к, речь || языково́й, речево́йгарәп теле — ара́бский язы́к
рус теле — ру́сский язы́к
чит тел — иностра́нный язы́к
тел культурасы — культу́ра языка́
язма тел — пи́сьменный язы́к
дуслык теле — язы́к дру́жбы
тел чаралары — языковы́е сре́дства
теле татлы, күңеле таплы — (погов.) речь его сладка́, а душа́ гадка́
б) перен. о системах выражения, изображения язы́ксызым - техника теле — чертёж - э́то язы́к те́хники
музыка теле белән әйтү — вы́сказать языко́м му́зыки
3) язы́к, язычо́к, язычки́ (щеколды, колокола, колокольчика, ботинка и т. п.)4) ма́ятник ( настенных часов)5) стре́лка весо́вүлчәү теле бер генә — (посл.) стре́лка весо́в то́лько одна́ ( правда всегда однозначна)
6) кла́виша, пла́нка (гармони, баяна)тальян гармунның телләре көмеш микән, җиз микән? — ( песня) сере́бряные ли, лату́нные ли кла́виши у талья́нки?
7) пи́щик (внутри гармони, баяна и т.п)8) язычо́к, зазу́брина ( крючка)9) боро́дка ( ключа)10) перен. доно́с, я́беда, спле́тня, кля́узакеше өстеннән тел әйтү — кля́узничать (букв. вы́сказать кля́узу) о друго́м челове́ке
11) перен. язы́к (человек из лагеря противника, используемый для получения информации)разведчиклар тел алып кайттылар — разве́дчики привели́ языка́
12) в ф. исх. п. телдән, теленнән у́стно || у́стныйтелдән әйтү — вы́сказать у́стно
телдән җавап — у́стный отве́т
13) в ф. направит. п. телгә языко́м, на слова́хтелгә батыр, эшкә факыр — (посл.) языко́м трепа́ть ма́стер, а на де́ле слаб
•- тел агы- тел аклавы
- тел аклыгы
- тел гыйлеме
- тел белеме
- тел тартыгы
- тел шартлау
- тел чыртлау••тел аерылу — говори́ть на ра́зных языка́х (не понимать друг друга по причине разности целей, понимания вещей и т. п.)
тел белән әйткесез — невырази́мый слова́ми
тел белән тегермән кору (тарттыру) — говори́ть (обеща́ть) мно́го, но ничего́ не де́лать; моло́ть языко́м; трепа́ться
тел белән телү (тетү) — бичева́ть сло́вом; жечь глаго́лом
тел беркетү — договори́ться, заключи́ть сою́з (в тайне или в стороне от кого-л.); см. тж. сүз беркетү
тел бирәне — груб. болту́н, говору́н ( который не может остановиться)
теле (телләре) бәйле (баглы) — не мо́жет, не име́ет пра́ва говори́ть
тел кашу — чеса́ть язы́к (языко́м); говори́ть не к ме́сту
тел күтәрмәү — возде́рживаться/воздержа́ться от ли́шних слов ( по тактическим соображениям)
тел күтәрелү — см. тел бару
тел озайту — распуска́ть/распусти́ть язы́к ( осуждая начальство); пуска́ть, распространя́ть слу́хи, неуго́дные вышестоя́щим
тел саклау — ума́лчивать/умолча́ть, промолча́ть из уваже́ния ( к старшим)
тел сөяксез — язы́к-то без косте́й
тел тибрәнү — захоте́ть сказа́ть; чуть не сказа́ть
тел тибрәтү (тибрәндерү) — (спокойно, ласково) (что-то) промо́лвить
тел тидерерлек түгел — не́ к чему придра́ться; ни сучка́, ни задо́ринки; кома́р но́са не подто́чит
тел тию — приходи́ться/прийти́сь, задева́ть/заде́ть (обвиня́ть)
тел тиярлек түгел — см. тж. тел тигесез
тел тотлыгу — см. тотлыгу
тел туздыру — болта́ть зря; трепа́ть языко́м
тел уйнату — игра́ть слова́ми, заи́грывать на слова́х
тел чарлау — остри́ть, зубоска́лить; точи́ть ля́сы
тел чишелү — разговори́ться; станови́ться/стать разгово́рчивым; расколо́ться
тел чишү — открыва́ть/откры́ть секре́ты; разглаша́ть та́йну; доверя́ть ду́шу (мы́сли)
тел чылату — немно́го попи́ть ( необязательно хмельное)
тел шомарту (таптау, юкарту) — моло́ть чушь; точи́ть ля́сы
тел язу — выдава́ть/вы́дать секре́т ( под нажимом или невольно)
телгә алынган (алынмыш) — упомя́нутый
телгә беткән — бо́йкий || бо́ек на язы́к
телгә йозак салу — запреща́ть/запрети́ть говори́ть
телгә килешү — см. телгә килү 3)
телгә оста (чая, үткен, шәп) — бо́йкий || бо́ек на язы́к, речи́стый
телдән-телгә — из уст в уста́ (о распространении легенд, слухов, новостей и т. п.)
телдән төшмәү — быть у всех на уста́х
телдән төшү — переста́ть упомина́ться, вспомина́ться; забыва́ться ( о человеке)
телдән ычкыну — срыва́ться/сорва́ться с языка́
теле татлы (баллы) — сладкоречи́вый || сладкоречи́в
теле тезенә җитә — ма́стер на злы́е слова́, ре́чи
теле чарланган (шомарган) — навостри́лся говори́ть; язы́к непло́хо подве́шен
теле юка — речи́ст и сладкоречи́в
телен кыскарту — в разн. знач. укороти́ть язы́к, заста́вить замолча́ть
телен чыгарып — изо все́х си́л, вы́сунув язы́к
теленә (телеңә) салыну (салышу) — заводи́ть/завести́ спор, перебра́нку, см. тж. телләшү
теленә шайтан төкергән — его́ не переспо́ришь (букв. чёрт плю́нул ему́ на язы́к)
теленнән табу — пострада́ть из-за своего́ языка́
телне (телеңне, телегезне, телен, телемне) тешләү — вдруг замолча́ть, сообрази́в, что собира́лся сказа́ть ( или уже сказал) ли́шнее
телеңне йотарсың — язы́к ( вместе с пищей) прогло́тишь ( такой вкусный); па́льцы обли́жешь
телеңне сындырырсың — язы́к слома́ешь ( о выговаривании сложного слова)
- тел ачутелеңне тайдырма — не говори́ так краси́во
- тел әйләндерү
- тел әйләнмәү
- тел бару
- тел батырып сүз әйтү
- тел күтәреп сүз әйтү
- тел белән әйтү
- теле белән әйтү
- тел бәйләндергеч
- тел бәйләнү
- тел кагу
- тел кайтару
- тел кату
- тел көрмәкләнү
- тел көрмәлү
- тел күтәрү
- тел кычыту
- тел очы
- тел очына килү
- тел өстендә
- тел сату
- тел сүтү
- тел тегермәне
- тел тигесез
- тел тидергесез
- тел тидерү
- тел төбе
- тел яздыру
- тел яшерү
- телгә алу
- телгә алыну
- телгә керү
- телгә килү
- теле авызга сыймау
- телең авызыңа сыймау
- телең авызга сыешмау
- теле авызга сыешмау
- теле ачылу
- теле кору
- теле озын
- теле телгә йокмый
- теле чыгу
- телен аркылы тешләп
- телне аркылы тешләп
- телен ачу
- телен белү
- телен йоту
- теленең тупсасы юк
- телне тыю
- тел бистәсе
- тел кузгату
- телдән калу
- телен табу
- телне кыска тоту II сущ.; этногр.язы́ческая моли́тва, за́говорелан теле — за́говор от змей; слова́, кото́рыми загова́ривают змей
тел уку — произнести́ за́говор
чәчәк теле — за́говор от о́спы
-
3 про-
1) фигыльләргә ялганганда, аның мәгънәләре татар теленә нигездә түбәндәге чаралар ярдәмендә биреләа) "үтү", "үткәрү" дигән фигыльләр ярдәмендәпросеять — иләктән [иләп] үткәрү
б) "бетү" яки "бетерү" дигән дәрәҗә фигыльләре беләнв) "узып китү", "үтеп китү" кебек тезмә фигыльләр ярдәмендәг) "чыгу" яки "чыгару" дигән дәрәҗә фигыльләре ярдәмендәд) "керү" яки "кертү" дигән фигыль беләне) "[үтәли] тишү", "тишеп чыгару" кебек фигыльләр ярдәмендәж) "җиткерү", "чыгару" дигән дәрәҗә фигыльләре яисә "бик яхшы", "бик нык" кебек рәвешләр беләнз) "...мый калдыру" кебек фигыль формалары ярдәмендәи) "зыян күрү", "зарар күрү" дигән фигыльләр беләнк) (-ся кисәкчәсе белән килгәндә) "туйганчы" кебек хәл фигыль формасы яисә "тую" дигән фигыль ярдәмендәл) (-ся кисәкчәсе белән килгәндә) ялгыш "ташлау", "салу", "кую" кебек сүзләр белән2) исемнәргә ялганганда, түбәндәге чаралар ярдәмендә тәрҗемә ителәа) "аз гына", "бераз" кебек рәвешләр беләнб) "яклы" дигән сүз белән -
4 рәхмәт
1. сущ.1) рел.а) ми́лость (бо́жья), милосе́рдие; жа́лость; благода́ть, бо́жья благода́ть уст.ср. мәрхәмәтходай рәхмәте (белән) (илә) — бо́жьей ми́лостью
ходай рәхмәт кылсын — да бу́дет ми́лость бо́жья
йә хода, рәхмәтеңнән ташлама — о бо́же, будь ми́лостив (букв. не лишай милости)
б) благода́тныйрәхмәт яңгыры — благода́тный дождь
2) благода́рность; призна́тельность || благода́рственныйрәхмәт хисе — чу́вство благода́рности, призна́тельности
аңа рәхмәтем зур — я о́чень благода́рен ему́
рәхмәт хаты — благода́рственное письмо́
3) офиц. благода́рность; спаси́бокемгә рәхмәт, кемгә премия — кому́ благода́рность, кому́ пре́мия
рәхмәтне сорап алмыйлар — (благода́рность) не выпра́шивают
2. модальн. сл.рәхмәт белән тун текмиләр — (погов.) за спаси́бо шу́бу не шьют
1) спаси́бо; благодарю́, благода́рствую; призна́телен ( кому); спаси́бо, поко́рнейше (поко́рно) благодарю́, о́чень призна́теленярдәмегез өчен рәхмәт — спаси́бо за по́мощь
киңәшегезгә (киңәшегез өчен) чын күңелдән рәхмәт — серде́чное спаси́бо за сове́т
2) разг.; ирон. спаси́бо, спаси́бочки; позво́льте; извини́те (при отказе (от чего-л.) неприемлемого, нежелательного)имчегә барырга? юк инде, рәхмәт — идти́ к зна́харю? нет уж, извини́те
мин гаепле икәнмен, рәхмәт ! — ока́зывается винова́т я, спаси́бочки
•- рәхмәт белдерү
- рәхмәт әйтү••рәхмәтеңә рәхмәт — пожа́луйста (как отве́т на благода́рность)
рәхмәткә эшләү — рабо́тать за (одно́) спаси́бо; рабо́тать да́ром, задарма́ (прост.)
- рәхмәт яугырырәхмәтләр уку — рассыпа́ться в благода́рностях; выража́ть и́скреннюю (бесконе́чную) благода́рность
-
5 темно-
Iтөс белдергән кушма сыйфатларның беренче кисәге, татар теленә "кара", "куе" сүзләре белән тәрҗемә ителәII тёмно-кайбер кушма сыйфатларның беренче кисәге, татар теленә "куе", "карасу", "коңгырт" сүзләре белән тәрҗемә ителә -
6 на-
1) фигыльләр ясый; аның мәгънәләре татар теленә түбәндәгечә тәрҗемә ителәа) "бәрелү" фигыле ярдәмендәб) "өстенә", "күп булып", "бик күп" сүзләре ярдәмендә яки төп фигыльне тәрҗемә итү юлы беләннамёрзнуть — [өстенә] кату, күп булып кату
насохнуть — [өстенә] ябышып кибү
в) "берникадәр", "күп итеп", "бик күп" сүзләре, шулай ук "кую" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендәнабрать ягод — ( берникадәр) җиләк җыю
настирать белья — ( берникадәр) кер юып кую
г) "бик яхшы", "бик әйбәт", "яхшылап", "әйбәтләп", "яхшы гына", "әйбәт кенә" сүзләре, шулай ук "кую" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендәд) "-ся" кисәкчәле фигыльләр белән килгәндә, "туйганчы" сүзе яки "...ып тую" формасы ярдәмендәнаговориться — туйганчы сөйләшү, сөйләшеп тую
наслушаться — туйганчы тыңлау, тыңлап тую
е) "акрын гына" сүзләре ярдәмендәз) фигыльнең тәмамланган төр формасын ясаганда, төп фигыль белән яисә "чыгару" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә тәрҗемә ителәнапечатать — бастыру, бастырып чыгару
2) сыйфатлар ясый: бу очракта аның мәгьнәләре изафә ярдәмендә яки "...га тага (тагыла) торган", "...га элә (эленә) торган" сүзләре белән белдереләнагрудный — күкрәк...ы, күкрәккә тага торган
3) исемнәр ясыйнарукавник — җиңсә, беләксә
набалдашник — сакма, таяк чукмары, таяк башы
накрепко — нык итеп, ныклап; катгый рәвештә, кискен рәвештә
настрого — каты итеп, катгый рәвештә
насухо — коп-коры итеп, коп-коры булганчы, корытканчы
-
7 аз
1. нареч.1)а) ма́ло, немно́го (дать, взять, сделать, накопить, узнать, услышать, заниматься ремонтом), незначи́тельно (преуспеть в чём, добавить что); недоста́точно (стараться, проявлять усердие)балык аз эләкте — ры́бы попа́лось немно́го
зоопаркта аз булабыз — в зоопа́рке ма́ло быва́ем
спорт белән аз шөгыльләнү — недоста́точно занима́ться спо́ртом
тәнкыйтьләү генә аз, җәза (бирергә) кирәк аңа — одно́й кри́тики ма́ло (недоста́точно) - наказа́ть его́ ну́жно
б) (чем, в чём) (походить на что-л., кого-л.; напоминать что-л., кого-л.) немно́го, незначи́тельно ( превосходить кого-что); немно́гим (отличаться, разниться)аз аерыла торган принциплар — ма́ло чем (в чём) различа́ющиеся при́нципы; при́нципы, кото́рые ма́ло (чем, в чём) различа́ются; при́нципы, кото́рые различа́ются немно́гим (в немно́гом, в ма́лом)
өлгерлеккә ул синнән аз калыша — в расторо́пности он немно́гим уступа́ет тебе́
аз үзгәргән — ма́ло (в чём, чем) измени́лся; измени́лся ма́ло
в) в сочет. со словами на -лы, -лык, -ган, -чан мало-аз аралашучан — малообщи́тельный ( зал)
аз аңлаешлы — малопоня́тный
аз тикшерелгән — малоиссле́дованный
аз хәрәкәтләнүчәнлек — малоподви́жность
2)а) ма́ло, немно́го, недо́лго (пробыть, проучиться где, проболеть, жить, прожить, спать, ждать, горевать)ул бездә аз эшләде — он прорабо́тал у нас ма́ло
б) ма́ло, недоста́точно ча́сто (приезжать куда, встречаться с кем-л., видеть кого-л.)3) в знач. сравн. ст. ме́ньше, поме́ньше (чего-л., кого-л., чем-л., что-л., кто-л.)ул бездән (безгә караганда) аз эшли — он рабо́тает ме́ньше нас (чем мы)
аз сөйлә, күп эшлә — ме́ньше (поме́ньше) говори́, бо́льше (побо́льше) де́лай
4) при отриц. нема́лоаз тырышмадык без аның өчен — нема́ло постара́лись мы для э́того
кайгыны аз күрмәгән ул — он повида́л нема́ло го́ря
•- аз булу- аз гына
- аз гына да
- аз гына кала
- аз гына калгач
- аз гына калганда
- аз гына ким
- аз гына кимрәк
- аз гына тулмаган
- аз гына элек
- аз җиргә
- аз урынга
- аз җирдә
- аз урында
- аз йөрелгән
- аз йөрелә торган
- аз йөри торган
- аз калу
- азканлылык
- аз кешеле
- аз сөтле
- аз сөтлелек
- аз түгел
- аз уңдырышлы••аз алганда — см. аз дигәндә
аз булса да күп итеп күреп алыгыз — не обессу́дьте, что ма́ло (немно́го); прими́те от чи́стого се́рдца; хоро́шего помале́ньку (понемно́жку) (употр. обычно при вручении гостинцев, в сопроводительных письмах к посылкам, подаркам и т. п.)
аз да түгел, күп тә түгел — ни мно́го ни ма́ло; ни ма́ло ни мно́го; ни бо́льше ни ме́ньше
аз куеп (куйганда) — см. аз дигәндә
- аз сүзле 2. прил.аз гына бер хәл (нәрсә) булса (булдымы, була-нитә калса) — чуть что случи́тся, произойдёт, случи́лось; чуть ( чего) прост.
1) небольшо́й, незначи́тельный ( опыт), ма́лыйаз игътибар бирү — обраща́ть незначи́тельное внима́ние
аз көч белән җиңү — победи́ть (с) ма́лыми си́лами
нәтиҗәгә аз чыгым белән ирешү — добива́ться результа́тов с ма́лыми затра́тами; добива́ться результа́тов при незначи́тельных затра́тах
халыкның аз өлеше генә — лишь небольша́я часть наро́да (люде́й)
2) ма́лое (небольшо́е, незначи́тельное, недоста́точное) число́ (коли́чество, континге́нт, штат и т. п.)аз кеше белән эшләү — рабо́тать с ма́лым число́м люде́й
аз укучылы мәктәп — шко́ла с ма́лым (небольши́м) континге́нтом уча́щихся; шко́ла, где ма́ло уча́щихся
а) ма́ло кто; ма́ло чтоаз кешегә ошый торган кәсеп — ремесло́, кото́рое ма́ло кому по душе́
мин киткәннән соң анда аз нәрсә үзгәргән — по́сле моего́ отъе́зда там ма́ло что измени́лось
б) при отриц. нема́ло, нема́лыйаз көч кермәде аңа — в него́ вло́жено нема́ло сил; в него́ вло́жены нема́лые си́лы
аз машинаның башына җитмәде инде ул — он уже́ угро́бил нема́ло маши́н
4) недо́лгий, непродолжи́тельный, ма́лый, коро́ткий; недолговре́менныйялың аз икән — о́тпуск у тебя́ ко́роток (ока́зывается)
аз вакыт эчендә — в коро́ткий срок
5) предик.а) ма́ло, немно́го; ма́лый редко, мал, незначи́тельный, небольшо́й; недоста́точный; ма́лоүзгәреш аз — переме́н ма́ло (немно́го); переме́ны незначи́тельны
файдаң аз — по́льзы (про́ку) от тебя́ ма́ло (немно́го); по́льза от тебя́ небольша́я; прок от (из) тебя́ небольшо́й (мал, ма́лый, незначи́тельный)
табышы аз — вы́годы ма́ло (немно́го) от чего, кого маловы́годный о чём-л. вы́года небольша́я от чего, кого
көчебез аз иде — сил у нас бы́ло немно́го; си́лы у нас бы́ли незначи́тельны
б) ма́ло, немно́го, ма́лость чего, кого; немногочи́сленныйаларда мал аз — скота́ у них ма́ло; скот у них немногочи́сленный
в) предик. ма́ло-; незначи́телен, ни́зок, недоста́точен; недоста́точноосталыгы аз — малоиску́сный; недоста́точно иску́сный
җитештерүчәнлеге аз — малопроизводи́тельный; недоста́точно производи́тельный
хәзерлеге аз — малоподгото́вленный, он малоподгото́влен (недоста́точно подгото́влен); его́ подгото́вленность низка́
6) в сочет. с прил. на -лыа) мало-; с ма́лым (небольши́м, незначи́тельным) число́м (коли́чеством)аз квартирлы — малокварти́рный ( дом)
аз комплектлы — малокомпле́ктный ( школа)
аз гаиләле кешеләр — малосеме́йные лю́ди
аз сулы — малово́дный (о речке, озере, канале)
аз тиражлы — с ма́лым (небольши́м, незначи́тельным) тиражо́м; малотира́жный ( сборник)
б) мало-; немного-; с небольши́м (ма́лым, незначи́тельным) число́м (коли́чеством)аз санлы — малочи́сленный; немногочи́сленный (отряд, коллектив)
в) мало-; недоста́точно; с ма́лым (небольши́м, незначи́тельным, недоста́точным) чем-л. ма́лой, незначи́тельной, недоста́точной чего-л.аз белемле — малообразо́ванный; малогра́мотный; недоста́точно образо́ванный (гра́мотный); с ма́лым (недоста́точным) образова́нием
аз сәләтле — малоспосо́бный (-одарённый, -дарови́тый); недоста́точно спосо́бный (одарённый, дарови́тый); с ма́лой, недоста́точной спосо́бностью
аз хәбәрдарлы — недоста́точно (мало-) све́дущий в чём
аз ышанычлы — малонадёжный (способ, средство, человек); маловероя́тный; малодостове́рный; недоста́точно надёжный (достове́рный) (источник, факт)
аз әһәмиятле — малозначи́тельный; малова́жный; малозна́чный; малосуще́ственный; малозна́чимый;
г) низко-; мало-; с ни́зким (ма́лым) чем; ни́зкого чегоаз басымлы шина — ши́на ни́зкого давле́ния; ши́на с ни́зким давле́нием
3. в знач. сущ.; обычно в косв. ф.аз түләүле хезмәт — низкоопла́чиваемый (малоопла́чиваемый) труд
1) ма́лое, немно́гое; то ма́лое (немно́гое), что есть (име́ется, бы́ло, име́лось)азга канәгать булу — дово́льствоваться ма́лым (немно́гим); дово́льствоваться тем ма́лым (немно́гим), что есть
күпне өмет итеп аздан коры калу — упусти́ть ма́лое, поза́рившись на бо́льшее
аз да җитә, күп тә бетә (посл.) — и ма́лое доста́нет, и большо́го не ста́нет
2) мн. азлар немно́гиеазлар һөнәре — профе́ссия немно́гих
-
8 раз-
(разо-; разъ-; рас-) бу приставка белән ясалган фигыльләр татар теленә нигездә тезмә фигыльләр белән тәрҗемә ителә, приставканың мәгънәсе түбәндәге чаралар ярдәмендә бирелә1) "таралу" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә2) "бетерү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә3) "кую" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә4) "ташлау" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә5) "чыгару" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә6) "чыгу" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә7) "артык", ''бик каты" кебек рәвешләр ярдәмендә8) "ачык", "бик яхшы" шикелле рәвешләр ярдәмендә -
9 вз-
приставка ; = взо-; = взъ-; = вс-бу приставка белән ясалган фигыльләр татар теленә тезмә фигыльләр белән тәрҗемә ителә, приставканың мәгънәсе түбәндәге чаралар ярдәмендә бирелә1) "менү" дигән фигыль ярдәмендә2) "җибәрү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә3) "китү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә4) "чыгу" яки "чыгару" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә -
10 над-
приставка; = надо-1) фигыльләр ясый, аның мәгънәләре татар теленә түбәндәгечә тәрҗемә ителәа) "өстәп", "өстәмә рәвештә", "...п озынайту" сүзләре ярдәмендә яки төп фигыльне тәрҗемә итү юлы беләнб) "бераз гына", "аз гына", "читеннән [генә]", "читеннән аз гына", "өстән [генә]", "өстән аз гына" сүзләре ярдәмендә яки төп фигыльне тәрҗемә итү юлы беләннадземный — җир өсте...ы
-
11 о-
приставка; = обо-; об-; объ-бу приставка белән ясалган фигыльләр татар телен түбәндәге чаралар ярдәмендә тәрҗемә ителәләр:1) "чыгу", "бетерү" кебек дәрәҗә фигыльләре ярдәмендә2) "узу", "үтү" кебек дәрәҗә фигыльләре ярдәмендә3) "ким" дигән рәвеш ярдәмендә4) "артык" дигән рәвеш ярдәмендә6) "ялгыш" дигән рәвеш ярдәмендә -
12 супер-
рус телендәге кушма сүзләрнең беренче кисәге, татар теленә түбәндәгечә тәрҗемә ителә:1) "кабат, икенче", "икенче тапкыр" дигән сүзләр белән2) "баш", "башлык" дигән сүзләр белән3) "иң югары"; "иң зур", "иң яхшы" кебек мәгънәләрне белдергәндә тәрҗемә ителми4) "берәр нәрсәнең тышында булуны" белдергәндә шулай ук тәрҗемә ителми -
13 атаклы
прил.1)а) (широко́) изве́стный (человек, метод, курорт), популя́рный (певец, кинофильм); зна́тный, знамени́тый (мастер, изобретатель, писатель, артист)б) имени́тый (человек, генерал), масти́тый (химик, философ, политик, скульптор)илебезнең атаклы галимнәре — изве́стные учёные страны́
2) предик. (широко́) изве́стен; популя́рен; зна́тен; знамени́т, имени́т, с и́менем; сла́вится, сла́вен (чем-л.), знамена́телен ( чем)ул чор нәрсәсе белән атаклы? — чем э́та эпо́ха знамена́тельна?
3) ( с дурной стороны)а) преслову́тый (о доктрине, теории)б) см. ата 2.• -
14 гадәт
сущ.1) привы́чка, обыкнове́ние, обы́чайүз гаебеңне башкаларга аудару гадәте — привы́чка сва́ливать свою́ вину́ на други́х
табын янында дәшмәү (сөйләшмәү) гадәте — обыкнове́ние храни́ть молча́ние за столо́м (за едо́й)
чир китәр, гадәт китмәс — (посл.) боле́знь пройдёт, а привы́чка оста́нется; привы́чка не ото́пок, с ноги́ не ски́нешь
иске гадәт ташланмас, яңа гадәт башланмас — (посл.) отвы́кнуть от ста́рой привы́чки тру́дно, ста́рые привы́чки живу́чи
яман чир тиз йога, яман гадәт тиз керә — (посл.) дурно́й приме́р зарази́телен (букв. дурна́я привы́чка, как и зара́зная боле́знь, бы́стро привива́ется)
2) привы́чка; мане́ра поведе́ния; пова́дки, накло́нностияман гадәтләр — дурны́е накло́нности
үз-үзеңне тоту гадәте — мане́ра вести́ себя́, мане́ра поведе́ния
кеше сүзен бүлү - начар гадәт — перебива́ть собесе́дника - дурна́я привы́чка
ерткыч хайваннар гадәте — пова́дки хи́щных звере́й
3) зама́шкибайлар гадәте — ба́рские зама́шки
4) обычно во мн. ч. гадәтләр обы́чаи, нра́вы; тради́циясм. тж. гореф-гадәтбашка халыкларның гадәтләре белән танышу — познако́миться с нра́вами (обы́чаями) други́х наро́дов
кунакчыллык гадәтләре — обы́чаи (пра́вила, зако́ны) гостеприи́мства
•- гадәт булып киткән
- гадәт итү
- гадәтенә каршы
- гадәткә әйләнү
- гадәттә булмаган
- гадәттә булмаганча
- гадәттән тыш -
15 нәтиҗә
сущ.1)а) результа́т, ито́г; резюме́, вы́вод; заключе́ние; умозаключе́ние книжн.врач ясаган нәтиҗә тынычландыргыч иде — заключе́ние врача́ бы́ло утеши́тельным
күзәтүләр нигезендә яңа нәтиҗәгә килү — на осно́ве наблюде́ний прийти́ к но́вому вы́воду
сөйләшүләр нәтиҗәсе уңай — результа́т перегово́ров положи́телен
дөрес нәтиҗә чыгару — сде́лать пра́вильный вы́вод
б) результа́т, показа́тель чего-л. (опытов, экзаменов, соревнований, лабораторных исследований и т. п.)имтиханнарның нәтиҗәләре — результа́ты экза́менов
тәҗрибәләрнең нәтиҗәләре уңай — результа́ты о́пытов положи́тельны
в) результа́т, после́дствие, сле́дствиесәбәпсез нәтиҗә булмый — нет сле́дствия без причи́ны
йокысыз төннәрнең нәтиҗәсе күренә башлады — после́дствия бессо́нных ноче́й ста́ли ска́зываться
кәефнең начарлыгы арыганлык нәтиҗәсе инде — плохо́е настрое́ние - результа́т уста́лости
2) результа́т, коне́ц, исхо́д, фина́л (чего-л.)бу эшнең нәтиҗәсе яхшы булыр — исхо́д э́того де́ла бу́дет хоро́шим
3) по́льза, вы́года; прок, толк; плоднәтиҗәсен тату — пожина́ть плоды́
без түземсезлек белән насостан нәтиҗә көтә башладык — мы с нетерпе́нием на́чали ждать от насо́са вы́году
•- нәтиҗә бирүчән
- нәтиҗә бирүчәнлек
- нәтиҗә буларак
- нәтиҗә җөмлә
- нәтиҗә итеп
- нәтиҗә чыгару
- нәтиҗә ясау
- нәтиҗәдән чыгып -
16 сакау
1. прил.косноязы́чный; шепеля́вый, невня́тный; карта́выйсакау малай — карта́вый ма́льчик
2. нареч.сакауның телен әбисе беләдер — (посл.) речь косноязы́чного поня́тна лишь его́ ба́бушке
1) косноязы́чно, шепеля́во, невня́тно; карта́восакау сөйләшү — говори́ть карта́во
2) безголо́сый (о кукушке, соловье и т. п. птицах, когда кончается сезон пения) -
17 -томный
-ая; -оекайбер кушма сүзләрнең икенче кисәге, татар теленә "...томлы" сүзе белән тәрҗемә ителә -
18 -устойчивый
-ая; -оекушма сүзләрнең икенче кисәге, татар теленә "бирешмәүчән", "чыдамлы", "түземле" сүзләре белән тәрҗемә ителә -
19 анти-
(татар теленә "каршы" дигән сүз белән тәрҗемә ителә) -
20 все-
рус телендәге кушма сүзләрнең беренче кисәге, татар теленә "бөтеп", "барлык", "тулы" дигән сүзләр белән тәрҗемә ителә
- 1
- 2
См. также в других словарях:
өс — (ӨСТЕ) – 1. Нәр. б. өслеге 2. Нәр. б. югарыгы өлеше. с. Югарыгы, өске 3. Сөтнең югарыгы өлешендә җыела торган куе һәм майлы утырмасы 4. Капкач 5. Нәрсәдән дә булса югары урнашкан пространство, ара Идел өстен яңгыратып 6. Нәр. б. тышкы ягы, тышкы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гарәбият — иск. кит. Гарәп телен белү. Гарәп филологиясе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
телмәрче — диал. 1. Оратор, нотыкчы 2. Кош телен белүче, кошлар сайравына карап багучы күрәзә 3. бор. Тәрҗемәче, тылмач; дастан сөйләүче акын … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Рами Гарипов — Рәми Ғәрипов Фотография с сайта … Википедия
Гарипов, Рами Ягафарович — В Википедии есть статьи о других людях с такой фамилией, см. Гарипов. Рами Гарипов Рәми Ғарипов … Википедия
компиляция — 1. Чыганакларны мөстәкыйль эшкәртмичә, башка авторлар тикшеренүләреннән күчереп алып нин. б. хезмәт, әсәр язу 2. Шундый юл белән төзелгән хезмәт, күчермә 3. Югары телдә язылган компьютер программасын машина теленә күчерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
нигезләү — (НИГЕЗЛӘНҮ) – 1. Нигез салу, башлап җибәрү 2. Ышандырырлык, җитди дәлилләр белән исбатлау, дәлилләү 3. Берәр нәрсәгә таянып эш итү, шуннан файдалану, берәр нәрсәне чыганак итү чын халык теленә нигезләп язылган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тамга — 1. Сызып, кисеп, чигеп, киртләп яки көйдереп төшерелгән сызыклардан торган шартлы билге 2. Имза ролендә йөри торган һәм берәр кеше, ыру, кабиләнеке дип танылган шартлы билге. Имза. Мал туарның яшен, кемнеке икәнен һ. б. белгертеп, терлекнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төшү — ф. 1. Югарыдан яки берәр нәрсә өстеннән түбәнгә таба күчү, хәрәкәт итү. Утырган урынын калдырып, җиргә, аска күчү 2. Су агымы уңаена хәрәкәт итү, бару. Берәр җирнең үзеннән түбәнрәк торган ягына таба бару, китү яки килү 3. Өстән аска, түбәнгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
